Soja sos
Soja sos tradicionalno se koristi u azijskoj kuhinji, prvenstveno kineskoj. Ovaj sos specifičnog ukusa datira još iz drugog stoljeća prije nove ere. Po mnogima je, uz svima poznate namirnice koje koriste u ishrani i soja sos važan faktor što se Japanci ubrajaju u najdugovječnije i najvitalnije stanovnike planete.
Kako nastaje soja?
Soja sos datira iz drugog stoljeća p.n.e. i prvi put pojavljuje se u Kini. Ovaj sos specifičnog je ukusa i dobija se dobija se stoljećima starom metodom fermentisanja, uz pomoć gljivice koja pretvara teške proteine i masti u lako svarljive amino kiseline, složene šećere i masne kiseline.
Kada se fermentacija završi, kaša se iscjedi i to je upravo soja sos dok se gusti dijelovi kaše koriste uglavnom za ishranu domaćih životinja. U komercijalnijoj verziji, soja sos se dobija mješanjem žitarica i sojinog zrna sa kiselinama.
Soja sos je omiljeni dodak azijskim narodima, te predstavlja nezamenljiv i neophodan u ishrani, kao nama so. Proizvodi se od prevrele mješavine sojinog zrna, pšenice i kamene soli, iz koje se u presama istiskuje tamnocrvena slatkasto-slana tečnost. Čak i kod ovako jednostavne tehnologije postoje varijante, pa se načini proizvodnje soja sosa vjekovima ljubomorno čuvaju kao najveće tajne.
Pravljenje samog sosa traje i po više mjeseci i njegov ukus i kvalitet zavisi ne samo od dužine fermentacije, već i od drugih dodataka koji se ubacuju kao i od razmjere samih dodataka.
Historija soja sosa
Soja sos je slana, braon tečnost veoma specifičnog ukusa. Tradicionalno se koristi kao sastojak za razna jela, ali se i postavlja na sto kako bi se direktno, po ukusu, dodavao u hranu. Smatra se da je ovaj sos nastao u 2. s.p.n.e. i to iz sličnog sosa čija je osnova bila meso, a ne soja, takođe, stručnjaci misle da je soja sos prvobitno služio kako bi se manje koristila so pri kuhanju jer je tada bila veoma skupa i nije svima bila dostižna.
Prije nastanka ovog sosa čak se i usoljena riba koristila kao dodatak jelima kako bi se manje trošila so. Tokom godina u usoljenu ribu stavljala se i soja da bi se kasnije prešlo na fermentisanu soju koja je bila ključna za stvaranje soja sosa.
Prvi zvaničan prelazak soja sosa iz Azije u ostatak svijeta desio se u toku 18. stoljeća i to kada su uvezene prve količine iz Kine i Japana u vidu nekoliko buradi i od tada se koristi kao standardni proizvod na kuhinjskim policama. Stanovnici Evrope dugo nisu mogli da naprave soja sos autentičnog ukusa pošto nisu u potpunosti razumjeli kako funkcionišu gljivice odgovorne za vrenje kuhane soje. Danas se, pored Azije, soja sos koristi najviše u zapadnoj kuhinji, prvenstveno Sjevernoj Americi.
Upotreba soja sosa
Soja sos se dodaje mnogim jelima za postizanje pikantnog i specifičnog ukusa. Može se koristiti kаo mаrinаda ili kаo začin mnogim jelimа. Uglаvnom ga ljudi koriste kаo dodаtni zаčin nа kineskim jelima kаo što su jela sa jаjimа, prženim krompirom i mesom. Kada je meso u pitanju, prvenstveno se koristi nа svinjetini, govedini ili piletini.
Soja sos dodаje slаni ukus hrаni i to sаmo mala količina za određeno jelo. Može se koristiti za pripremu supa, variva, umaka, salata, povrća i drugo. Soja sos se koristi kao zamjena za so i daje mnogo bogatiji ukus jelima, tako da, kada se upotrebljava soja sos kao začin – ne treba dodavati so!
Zanimljivosti o soja sosu
Teško je zamisliti neko istočno-azijsko jelo koje ne sadrži soja sos. Ukoliko redovno posjećujete kineske restorane onda ste već upoznati sa ovim izvanrednim sosom i znate koje mjesto zauzima u kineskoj kuhinji.
Oni koji posjete japanski grad Nodu biće zapanjeni jer cijeli grad miriše na soja sos, a postoji i muzej posvećen ovom začinu. U njemu su eksponati predmeti, alatke, posude, ali i stare grafike sa prikazima proizvodnje soja sosa.
Dokazano je da soja sos ima više sastojaka kvalitetnih za vaše zdravlje. Sadrži nijacin koji poboljšava stanje srca smanjujući nivo triglicerida - ili masti u krvnom sistemu, a podižući nivo zdravog holesterola. Tragovi minerala imaju antioksidaciono dejstvo. Od minerala, najzastupljeniji je mangan, koji pomaže stvaranje zaštitnog tkiva i sprječava zgrušavanje krvi.
Pored toga, soja sos obiluje triptofanom, aminokiselinom od koje naše tijelo pravi ni manje ni više nego seratonin - hormon koji čini naš san zdravijim, a naše raspoloženje stabilnijim.
Određeni polisаhаridi, proizvedeni tokom procesа fermentаcije koji je potreban dа bi se dobio sojа sos, pokаzаli su jаke аntiаlergijske sposobnosti. Istraživanja su pokazala da su ljudi koji unose sojа sos i imaju аlergije doživeli više poboljšаnja od onih koji su uzimаli plаcebo.
Soja sos sаdrži sаmo 10 kаlorijа po jednoj supenoj kašiki. Kada je ova porcija u pitanju, 2 g dolаze iz proteinа. 1 kаšikа soja sosa obezbijeđuje 8 kаlorijа iz proteinа, od kojih većinа dolаzi iz soje. Ovo je jednаko 4% vašim dnevnim potrebama proteinа nа osnovu unosa 2.000 kаlorijа po dаnu. Ugljeni hidrаti i mаsti nisu zastupljeni, soja sos može dа sаdrži sаmo neprimjetne količine obа.
